YEATS 1865 – 1939 / THE LAND OF HEARTS DESIRE

Gisteren bezocht ik een zeer bijzonder concert. Het was Yeats – The Land of Hearts
Desire en gebaseerd op een brede keuze uit de gedichten van deze Ier, die op muziek gezet waren door de componist Cees Thissen. Thissen is al vaker genoemd op dit blog, onder meer doordat hij dat ook met gedichten van Emily Dickinson en van mij zelf deed.

Het concert van Yeats was groot aangepakt: een koor van dertig zangers en zangeressen; een instrumentaal ensemble van piano, viool, bas, slagwerk, tin whistle en klarinet; en daarenboven een solozanger, de jonge bariton David Visser, een vondst!
Tussen de verschillende onderdelen van het concert door was er een spreekstem te beluisteren die als Yeats zelf het publiek inlichtte over de verschillende fasen van zijn leven zoals die in de ten gehore gebrachte gedichten aan de orde kwamen. Deze opzet werkte voortreffelijk en door een programmaboekje met alle gedichten uit de voorstelling viel dit gecompliceerde geheel uitstekend te volgen.

Thissen is een zeer bijzonder muzikaal compositorisch talent. Hij is in staat om het moeilijke en zeer gevarieerde geheel dat het oeuvre van Yeats is, toch tot een eenheid om te smeden.
De eerste gedichten behelzen veel natuur, de schoonheid van en het heimwee naar Ierland en de liefde. De latere gaan over opstand en politiek en veel daaruit trof mij in hoge mate omdat ze rechtstreeks aan onze eigen situatie, wat politiek en oorlog betreft, lijken te herinneren. Een groot aantal dichtregels zou zo maar toepasbaar op nu kunnen zijn!

Waren de zangen in het begin prachtig en lyrisch (bij To an Isle in the Water, sprongen al bij de piano-introductie de tranen mij in de ogen!); de latere verzen kregen ook veel slagwerk mee om de oorlogssituatie aan te geven.
Prachtig was ook meteen in het begin de Song of Wandering Aengus, waarin de adem van het koor bijna hoorbaar was en dat je nog eens inprentte dat er eigenlijk niets mooier is dan levende muziek!
Het heerlijk grappige A Drinking Song (waarbij ook een blad met rode wijn werd binnen gebracht!) zorgde voor afleiding, evenals The Fiddler of Dooney, dit in de tweede helft deed!

Een hoogtepunt was ook The Wild Swans at Coole.
Persoonlijk vond ik Yeats’ gedichten over de ouderdom erg interessant. Niet veel durven daarover te schrijven:

When you are old and grey and full
of sleep, and nodding by the fire

Of:

An aged man is but a paltry thing,
A tattered coat upon a stick, unless
soul clap its hands and sing and louder
sing for every tatter in its mortal dress

In het tweede deel van het concert – er is maar een pauze van enkele minuten – is er meteen sprake van oorlog, slagwerk, opwinding! Een grote verandering van toon en tempo. De bassen uit het koor soleren en de vrouwen vallen pas veel later in: The Second Coming: “..Things fall apart; the centre cannot hold: / Mere anarchy is loosed upon the world..”

Sailing to Byzantium, een lang en bekend gedicht: “That is no country for old men. The young in one another’s arms, birds in the trees – Those dying generations – at their song”

De gedichten worden in deze periode steeds prozaïscher, zou ik haast zeggen, politieker, hebben veel meer een redeneer-trant, hebben zelfs een motto van Thomas Mann: “In our time the destiny of man presents its meaning in political terms.” Het zou nu opnieuw gezegd kunnen zijn.

Under Ben Bulben (zijnde een rotsformatie in Ierland, beroemd in vele Ierse legenden) is Yeats’ laatste gedicht (uit 1938) en het sluit ook dit concert af.
Het is lang en gevarieerd en bestaat uit zes onderdelen, die aparte gedichten zijn, en alle muzikale elementen waaruit het concert bestaat worden hier op een eigen en nieuwe wijze ingezet, wat door de componist heel knap gedaan is.
Er staan ook adviezen in van Yeats aan de kunstenaars van zijn tijd, die interessant genoeg zijn om ze voor deze tijd hier te herhalen:

Poet and sculptor, do the work,
 Nor let the modish painter shirk
What his great forefathers did

*

Irish poets, learn your trade,
Sing whatever is well made
Scorn the sort now growing up
All out of shape from toe to top
Their unremembering hearts and heads
base-born product of base beds.

*

Under bare Ben Bulben’s head
In Drumcliff churchyard Yeats is laid.
An ancestor was rector there
Long years ago, a church stands near,
By the road an ancient cross.
No marble, no conventioneel phrase;
On limestone quarried near the spot
By his command these words are cut:

Tekst: Elly de Waard
Tekening van Yeats by John Singer Sargent (1908)