Dit was de week van Pieter Omtzigt. Volksvertegenwoordiger pur sang met een onstilbare honger naar waarheid en rechtvaardigheid, onvermoeibaar onderzoeker van machtsmisbruik, bewaker van de rechtsstaat. Mede door zijn onthulling van het toeslagenschandaal kwam Rutte III ten val en daar moet hij kennelijk voor boeten. Zijn eigen CDA besmeurt hem, de formatieverkenners VVD en D66 noteerden ’functie elders’ achter z’n naam als agendapunt. Omtzigt moet hangen, is de boodschap.

Eerst de poging tot karaktermoord door anonieme roddelaars in de CDA-top. De mateloos populaire Omtzigt die de politiek zwakbegaafden Hoekstra en De Jonge doet verbleken, moest stuk. Naar de pers is gelekt dat hij overspannen en onhandelbaar zou zijn. De term ’huilbuien’ viel, om labiliteit te benadrukken. Kennelijk zien ze bij het CDA kwetsbaarheid als iets beschamends dat gniffelend openbaar gemaakt moet worden. Er is niets mis met de oververmoeidheid of emotionaliteit van Omtzigt. Er is iets mis met het CDA. Terwijl Omtzigt hard werkte om het toeslagenschandaal aan het licht te brengen, torpedeerde zijn partij zijn inspanningen en zijn lijsttrekkerscampagne. In die treitermodus zitten ze nog steeds. Wellicht gesterkt doordat Omtzigt minder stemmen trok dan verwacht, in ieder geval niet meer dan nummer één Hoekstra.
Maar die voorkeurstemmen bewijzen niet dat de populariteit van Omtzigt overschat is, eerder dat de afkeer van het CDA juist onderschat is. Een stem op Omtzigt was immers ook een stem op Hoekstra, De Jonge en de Rutte-doctrine. Voor velen een brug te ver.

Hoe je ’t ook wendt of keert: ook overspannen blijft Omtzigt de kroonprins van zijn partij. Hij opereert boven de partijpolitiek en geeft burgers wat verloren geraakt vertrouwen terug. Niet door loze woorden, maar met daden die ertoe doen. En dat wordt met rancune beloond.

Het verraad aan Omtzigt overstijgt het CDA. Een door laster verzwakte Omtzigt komt de VVD verdacht handig uit. Als het CDA hem dumpt, dan hoeft die partij niet langer bezig te zijn met integriteit, transparantie en lering trekken uit onvergeeflijke fouten. Doet de VVD tenslotte ook niet. Mark wil zorgeloos dóór. Business as usual. Fijn als de Twentse bloedhond eindelijk weg is.

Door wie belandde de opmerking ’positie Omtzigt, functie elders’ in de aantekeningen van Ollongren? Niet door mij, ontkent de premier die zijn ’actieve herinneringen’ al eerder zo selectief rangschikte dat de waarheid kopje-onder ging. Hij sprak voor de camera’s ook namens Sigrid Kaag voor wie ’nieuw leiderschap’ kennelijk betekent dat je de premier wiens ’oude leiderschap’ je gisteren nog bestreed, vandaag alsnog de hete kastanjes uit het vuur laat halen. Kaag kon wel snoeven over haar kwaliteiten, maar ze blijkt nu het nodig is niet in staat om leiderschap te tonen. Van haar zullen we niet horen of het D66 was dat in een onderonsje met de VVD die lastige CDA’er in diskrediet bracht. Mogelijk betekent ’nieuw leiderschap’ voor Kaag dat ze wegkijkt als lastige types uit de weg worden geruimd zodat ze zo snel mogelijk pal naast de koning op het bordes vroom kan staan glimlachen. Eens een regent, altijd een regent. Helaas heeft D66 geen Omtzigt om de waarheid naar boven te halen.

Intussen poogt het CDA iets aan damage control te doen. De roddels zijn opgevolgd door verklaringen over bezorgdheid om Omtzigts welbevinden en steunbetuigingen aan hem. Wakkere CDA-prominenten, integere partijleden roeren zich eindelijk. Maar durven ze ook de vuil spuiende intriganten in hun partijtop aan de schandpaal te nagelen? Vast niet. Daarom wat agendapunten voor Hoekstra: A. Zoek uit wie gefluisterd heeft. B. Stuur die lui de laan uit en stap, als jouw rol ook kwalijk was, op. C. Maar niet voordat je in het openbaar je nederigste excuses aan Omtzigt hebt aangeboden en de rode loper voor hem hebt uitgerold. Dit is de enige kans op wat herstel van dat vertrouwen waar je zo de mond vol van hebt.

Ook de nieuwe verkenners zijn aan zet. Van Ark en Koolmees zeggen dat ze met ’een schone lei’ willen beginnen: zand erover, aan het werk. Maar er is geen schone lei zolang de notities over het dissen van Omtzigt niet verklaard zijn. Zelfs de niet-leidende leider Kaag zal dat begrijpen. Het gaat hier om meer dan de rehabilitatie van een Kamerlid dat onrecht is aangedaan. Het gaat om iets dat opgezwollen politieke ego’s die koste wat kost hun carrière willen redden niet kunnen begrijpen. Het gaat om de principes die een rechtsstaat stutten, na de beschadiging ervan; om transparantie die de democratie dient, in een klimaat van aanhoudende leugens op hoog bestuurlijk niveau; om het terugwinnen van vertrouwen na ongekend machtsmisbruik en om waarlijke volksvertegenwoordiging in plaats van regenteske manipulaties.

Het gaat, kortom, om het voorbeeld dat Omtzigt geeft: dat politici het goede doen in plaats van je te belazeren. Het gaat eigenlijk om precies hetzelfde als bij het toeslagenschandaal: dat machtsstructuren het individu niet mogen vermorzelen.

Gaat iemand nog uitleg geven, vroegen journalisten aan Rutte? De premier schudde een paar keer z’n hoofd, prevelde kortaf wat nee’s. ’Niemand gaat hier uitleg over geven’, ziedaar het motto van Rutte IV – een kabinet dat niets geleerd heeft en daar geen zier om geeft.

NAUSICAA MARBE
BRON: De Telegraaf 27/03/21