‘BOWIE’S BLACKSTAR GESCHREVEN OVER ISIS’

Nu de ergste hectiek rond het overlijden van David Bowie wat begint weg te ebben is het tijd om zijn laatste album ‘Blackstar’ nog eens opnieuw aan een onderzoek te onderwerpen. Ik doe dat in delen.

Het titelnummer dat al in november, ruim voor de première van de musical ‘Lazarus’, uitkwam, vind ik nog steeds matig, ondanks dat Bowie’s dood het als klaagzang acceptabeler heeft gemaakt. Het is in oorsprong geschreven als themasong voor de serie The Last Panthers, een krimi-drama van de Zweedse regisseur Johan Renck. Renck maakte ook de (helaas kitscherige) filmclip bij de single-versie van het nummer. Bowie deed hem daarvoor overigens zelf allerlei losse suggesties aan de hand. Zo moest het meisje met de staart erin om zijn dochtertje te plezieren.
De tekst van Blackstar is zelfs voor een Bowie-nummer buitengewoon multi-interpretabel. Ik moet bekennen dat ik er aanvankelijk verwijzingen in las naar de situatie in het Midden-Oosten (ISIS) – de ‘villa van Ormen’, de executies, de knielende vrouwen – die ook door het beeld bevestigd leken te worden.
Maar de regels daaropvolgend, ‘at the centre of it all / your eyes’, zijn weer te lezen als behorend tot het verhaal van de film The Man Who Fell to Earth, dat immers in de musical is doorgetrokken: het verlangen van de alien, die niet kan sterven, naar zijn vrouw op de achtergebleven planeet.
Dat mijn oorspronkelijke idee zeker niet zo’n gekke gedachte was, mag blijken nu saxofonist Donny McCaslin, die een leidende rol speelt in de begeleiding van dit lied, onlangs onomwonden heeft laten weten dat ‘de song geschreven is over ISIS.’
Maar verder komen er ook berichten dat Bowie en Van Hove voor de musical heel veel geluisterd hebben naar de belangrijke rap-vernieuwer Kendrick Lamar, zodat fragmenten als ‘I’m a blackstar, not a gangstar, a popstar’ of ‘a filmstar’ ook daaraan gekoppeld kunnen worden. Het is of Bowie daarmee tegen hem heeft willen zeggen: je bent dan wel geen filmster of zelfs geen popster, maar je doet er wel degelijk toe.
Bij het proces van schrijven gaat het natuurlijk precies zoals de geest of de verbeelding en het associatie-vermogen het willen en zo is in dit lied zonder enige twijfel ook Bowies ziekte een belangrijke rol gaan opeisen. De ongelooflijk droevige toon die het kenmerkt is echt gevoeld, die is niet bedacht. Opmerkelijk is natuurlijk ook dat de musical gaat over een ‘anderling’, die niet kan sterven, maar dat uiteindelijk toch doet en wiens dood daarmee als een bevrijding komt. Een situatie waarin Bowie zich zelf, zonder dat iemand dat verder wist, ook bevond.
Na een chemokuur die hij nu een jaar geleden onderging, zag het er in de zomer van 2015 plotseling veel beter voor hem uit. Tot in november jongstleden bleek dat de ziekte zich had uitgezaaid door zijn hele lichaam en dat hij ‘beyond cure’ was geworden.
De zeer verschillende raakpunten die er in de tekst zitten heeft men mogelijk bij elkaar proberen te houden met de lengte en ook de eentonigheid van de muziek. Maar je kunt met evenveel recht zeggen dat zij er de oorzaak van zijn dat het muziekstuk Blackstar geen duidelijke vorm heeft. En dat is precies de zwakheid ervan.

Toevoeging: in de meest recente editie van Rolling Stone wordt de titelsong Blackstar eveneens aangeduid als handelend over een ‘religious war’.

Elly de Waard
Foto: Jimmy King