PEN: TUSSEN HELDEN EN LAFAARDS (De Volkskrant)
Vanmorgen heeft dan Maartje Duin, het enige PEN-bestuurslid dat tegen terugtrekking van het PEN uit het Baliefestival van het Vrije Woord was en dat daarom aftrad, zich in De Volkskrant (‘Tussen Helden en Lafaards’) over deze zaak uit kunnen spreken.
Jammer genoeg is het een weinig opvallend stuk geworden, waarin de kool en de geit zichtbaar gespaard worden. Vooral de kool dan (‘de lafaards’, het bestuur dus); de geit (‘de helden’) kan op heel wat minder sympathie rekenen.
Nee, het benadrukken van dat er ook moed voor nodig is, om je taak als PEN-bestuurder fatsoenlijk te vervullen, en dat ‘moed’ niet automatisch ‘de afwezigheid van angst’ hoeft in te houden, heeft ons een heel slechte naam opgeleverd.
Wat het gemakkelijkste was voor ‘de lafaards’ om zich te verdedigen deden ze: wij, de schrijvers die ons lidmaatschap van het PEN opzeiden en degenen die het met ons eens waren, werden meteen over één kam geschoren met wat genoemd werd ‘het monster van de publieke opinie’. Afgedaan al die argumenten en vragen. Daar hoeven we niet op te reageren.
Uit het stuk komen echter en paar dingen naar voren, die het de moeite waard maken om ze eruit te halen.
Duin is niet erg precies in haar dateringen. Ze meldt dat het ‘vriendenproject’ – de correspondentie tussen de Nederlandse en de gecensureerde buitenlandse schrijvers – een initiatief van haar, begin 2014 van start is gegaan. Daarbij lag het kennelijk al vrij snel vast dat de daaraan gekoppelde debatavond op 2 mei, namelijk aan de vooravond van de Internationale Dag voor de Persvrijheid zou moeten plaatsvinden. Als dat al zo snel duidelijk was, kun je je afvragen waarom de twee belangrijkste bestuursleden (Manon Uphoff en Aleid Truijens) juist rond die datum een verblijf in het buitenland hadden geboekt.
Al in november 2014 werd door de samenwerkende organisatoren, waaronder PEN, besloten om Kurt Westergaard als hoofdspreker (cursivering van mij) uit te nodigen voor het festival. Niettemin zegt Uphoff op 5 mei tegen NRC: ‘Er werd buiten ons om besloten Westergaard uit te nodigen.’
Na Manon Uphoff beklaagt ook Maartje Duin zich erover dat Nieuwsuur zo’n belangrijk stuk uit haar tekst had weggeknipt, maar als volstrekte buitenstaander (die dit nieuws het eerst hoorde via dit programma) kan ik haar verzekeren dat haar boodschap over de rol die de angst bij het nemen van de beslissing heeft gespeeld heel duidelijk is overgekomen. Het zijn gerust goede journalisten bij Nieuwsuur.
Ook wordt steeds het feit aangestipt dat de bestuursleden ‘vrijwilligers’ zijn. Alsof dat werk opeens heel anders zou worden als ze ervoor betaald werden!
Wel bevestigt Duin dat ‘de suggestie dat de buitenlanders op 2 mei aanwezig zouden zijn’ door PEN niet weggenomen werd, ‘integendeel: het verspreidde de steunbetuigingen [die van die komst uitgingen] via de sociale media’.
Ondanks mijn teleurstelling over dit stuk wil ik benadrukken dat ik Maartje Duin blijf respecteren om wat zij m.i. wel goed deed en dat is dat zij uit het bestuur stapte en ook dat zij dit artikel voor De Volkskrant schreef. Zij erkent, i.t.t. de overige bestuursleden, dat ook zij heel bang was.
Haar meest waardevolle opmerking vind ik precies die, die ook in het Nieuwsuur-item zat, namelijk waarom ze uit het bestuur stapte. De officiële terugtrekking van PEN maakte dat zij zich voelde ‘alsof ik een moreel baken kwijt was. Wij hadden toch samen met opgeheven potlood op de Dam gestaan? Wij waren het toch eens over de waarden die we moesten beschermen?’
Het bestuur van PEN Nederland zou de eer aan zichzelf moeten houden door af te treden.
Maartje Duin is het enige bestuurslid van PEN Nederland dat het waard was geweest om aan te blijven.
