Tot op de grond gerokte
Paarden, gemaskerd met
Lakens zijn de jonge
Kastanjeblaren, de dunne
Kaarsen als ridders in een
Steekspel er op. Bij elk
Vlagen stormen ze los op
Elkaar en op molentjes waar
De wind mee draait in een
Zotte en dwaze Donquichot-

Terie. Om te proesten is
Al dit groene gedoe. Ach,
Win je iets dan verlies je
Wat je niet had voor je het
Won en verlies je iets dan
Win je wat je minder hebt
Dan toen je begon! Het
Collectief van de natuur
Telt op. Het collectief is
God. Haar som is het bestuur.

Ik ga nog even door met mijn vertalingen van de eerste grote moderne dichter van de Twintigste Eeuw, T.S. Eliot. Er is zoveel over zijn werk te zeggen. Neem nu bijvoorbeeld zijn beeldspraak. Ik meen dat het beeld dat hij in regel drie van dit gedicht gebruikt om een avondhemel aan te duiden nog steeds onovertroffen is: ‘When the evening is spread out against the sky / like a patient etherised upon a table.’ Een ongelooflijke sprong! In de context van zijn tijd vermoedelijk wel kleiner dan in de onze. Wij kennen namelijk voor de narcose de etherkap niet meer. Als kleuter in de jaren veertig in het ziekenhuis, heb ik er nog wel een op gehad. En ether of in het Grieks aithèr, was de klassieke benaming van lucht of hemel. To etherise is in het Engels niet echt een woord meer, maar etheriseren hebben wij in het Nederlands nooit als woord gekend, bij mijn weten. Ik heb het dus met narcose vertaald, maar had daarna in eerste instantie wel de behoefte om van table, ‘operatietafel’ te maken.
Eliot is ook de meester van het beschrijven van stedelijkheid. Vooral van de vervuiling daarvan. Verderop in het gedicht komen daar een paar geslaagde voorbeelden van. Zijn stedelijkheid wordt gekenmerkt door kolen, stoom en fog en is nog allerwegen zichtbaar. Onze stedelijke vervuiling is waarschijnlijk even erg, alleen is zij voor een groot deel onzichtbaar geworden.

Laat ons gaan dan, jij en ik
als de avond uitgestrekt tegen de hemel ligt
als een patient onder narcose op een tafel;
Laat ons gaan door zekere half verlaten straten
die morrend hun onderdak laten
aan rusteloze nachten in goedkope éénnachtshotels
en zaagselrestaurants met oesterschelp.
Straten, te volgen als een langdradig twistgesprek
Met de verraderlijke opzet
Je te leiden naar één overweldigende kwestie…
O, vraag niet, ‘Welke ís die?’
Laten we gaan en het zelf zien.

In de zaal lopen de vrouwen af en aan
met hun gesprekken die over Michelangelo gaan.

De gele mist die zijn rug wrijft tegen de vensterruiten,
De gele rook die zijn snuit wrijft tegen de vensterruiten,
Likte zijn tong de hoeken van de avond in,
Bleef hangen boven de poelen die in goten staan,
Liet vallen op zijn rug de roet die uit de schoorsteen valt,
Gleed uit op het terras, maakte een plotse sprong
En ziende dat het een zachte oktoberavond was
krulde hij één keer rond het huis en sliep.

De twee tussenregels, die in het gedicht telkens terug komen, horen tot mijn favorieten. In het Engels dan: ‘In the room the women come and go / Talking of Michelangelo’.
Die regels móeten wel rijmen, maar ja, het Nederlands heeft nog veel lettergrepen. In het Engels zijn er al heel wat weggesleten.

The Love Song of J. Alfred Prufrock, door T.S. Eliot
Vertaling: Elly de Waard

Madame Sosostris, roemrucht clairvoyante
Was verkouden, niettemin
Bekend als zijnde de wijste vrouw van heel Europa,
Met een goddeloos pak kaarten. Hier, zei zij
Is jouw kaart, de verdronken Phoenicische Zeeman
(Dit zijn de parels die zijn ogen waren. Kijk!)
Hier heb je Belladonna, Dame van de Rotsen,
Dame van gelegenheden.
Hier de man met de drie staven, hier het Wiel,
En hier de koopman met één oog, en deze kaart,
Die blanco is, is iets dat hij op zijn rug meedraagt
En mij verboden is te zien. Ik kan de Gehangen
Man niet vinden. Wees beducht voor dood door water.
Ik zie massa’s mensen, rondlopend in kringen.
Dank u. Ziet u de brave mevrouw Equitone,
Zeg haar dat ik de horoscoop zelf langsbreng.
Je moet zo uitkijken deze dagen.

The Waste Land, T.S. Eliot; derde passage van hoofdstuk 1, The burial of the dead
Vertaling, Elly de Waard

De wind dartelde af en aan
Als een jonge kerel op een
Tennisbaan. De linden om het
Huis staan scheef. Genegen in hun
Eerste groen wiegen ze verlegen
Als jonge meisjes om het
Veranderen dat ze doen. De
Heuvel gloeit van trots onder
De bloemen die hij torst: de
Hazewindekop van de narcis

In knop. En in de dalen
Achter zee echoot het van
De nachtegalen. Het klepperen
Van denneappels die onder
Het langsgaan van de felle voor-
Jaarszon openknappen, het klinkt
als lekken van water, overal
vandaan, een nooit gehoord geluid,
Zelfs op de grond springt het
Hun harde, houten kelen uit.